گروه پژوهشی چینه شناسی و رسوب شناسی کاربردی

مدیر گروه: دکتر منیره خیرخواه

اساتید مربوطه: دکتر راضیه لک - دکتر محمودرضا مجیدی فرد

معرفی

چینه‌شناسی و رسوب‌شناسی کاربردی، شاخه‌ای کلیدی و مادر در علوم زمین است که به مطالعه لایه‌بندی (چینه‌ها)، فرآیندهای تشکیل، ویژگی‌ها و توالی سنگ‌های رسوبی می‌پردازد. تمرکز این گروه بر درک سامانه‌های رسوبی گذشته و حال، به منظور پاسخگویی به مسائل عملی در حوزه‌های اکتشاف نفت و گاز، شناخت منابع آب زیرزمینی، پی‌جویی ذخایر معدنی لایه‌ای (مانند زغال‌سنگ، فسفات، برخی کانسارهای آهن)، مهندسی ژئوتکنیک، و بازسازی تغییرات اقلیمی و محیطی در گذشته زمین است. این دانش با تحلیل رخساره‌ها، ریخت‌شناسی دیرینه، و ارتباط بین لایه‌ها، پنجره‌ای به تاریخ زمین می‌گشاید و مبنای علمی برای بسیاری از فعالیت‌های اکتشافی و عمرانی فراهم می‌کند.

گروه پژوهشی چینه و رسوب شناسی به بررسی مطالعات پایه در زمین شناسی ایران می پردازد و هدف آن شناسایی پوسته ایران زمین، مواد سازنده آن و فرآیندهایی فیزیکی، شیمیایی و زیستی است که بر روی آن عمل می‌کنند. محورهای اصلی پژوهش در این گروه پژوهشی عبارتند از:
چینه‌شناسی: این شاخه از زمین شناسی بنیادی به مطالعه ویژگی های طبقات سنگی می پردازد. در طی این مطالعات، توالی مجموعه های سنگی، روابط سنی طبقات سنگی، شکل، توزیع، ترکیب سنگی و محتوای سنگواره ای آنها مورد بررسی قرار می گیرد. چینه شناسی دارای دو زیرشاخه اصلی چینه شناسی سنگی و چینه نگاری زیستی است.
دیرینه شناسی: این مطالعات به بررسی آثار و بقایای موجودات گذشته می‌پردازد و بر پایه آنها سن نسبی لایه‌های زمین ومحیط زیست موجودات دیرینه را مشخص می‌کند. دانش دیرینه شناسی به دو شاخه‌ اصلی بزرگ‌سنگواره و ریزسنگواره تقسیم می‌شود.
رسوب شناسی: موادحاصل از فرسایش کوه ها توسط آب، باد و یخ به مناطق پست یا حوضه های رسوبی منتقل و در آنجا بر روی هم انباشته می شوند. فشار حاصل از وزن طبقات رسوبی به تدریج این نهشته ها را به سنگ های رسوبی تبدیل می کند. در مطالعات رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، فرایندهای انتقال، ته نشینی و تبدیل رسوبات به سنگ های رسوبی و نیز نحوه تشکیل حوضه های رسوبی قدیم و امروزین در نواحی مختلف ایران مورد بررسی قرار می گیرد.
تهیه نقشه های زمین شناسی ناحیه ای و موضوعی: هدف از این بررسی ها به تصویر کشیدن ویژگی های مختلف مطالعات زمین شناسی بنیادی به صورت نقشه های با مقیاس های متفاوت از مناطق مختلف ایران است. این فعالیت ها می تواند شامل تهیه و یا بازنگری نقشه های معمول زمین شناسی در مقیاس های 250000/1، 100000/1، 50000/1 و 25000/1 باشد و یا در قالب برداشت های ناحیه ای به بررسی ویژگی های رسوبی، چینه ای و یا زمین ساختی صورت گیرد.

وظایف و اهداف گروه پژوهشی چینه‌شناسی و رسوب‌شناسی کاربردی

تحلیل رخساره‌ها و سامانه‌های رسوبی: شناسایی و تفسیر محیط‌های رسوبی دیرینه (مثل رودخانه‌ای، دلتایی، دریایی کم‌ژرفا، دریایی عمیق، بادی) بر اساس ویژگی‌های سنگ‌شناسی، ساخت‌های رسوبی و فسیل‌های شاخص.
چینه‌نگاری سکانسی: تجزیه و تحلیل توالی‌های رسوبی با استفاده از چینه‌نگاری سکانسی برای شناسایی سیکل‌های پیش‌رونده و پس‌رونده دریا، که نقشه‌ای کلیدی در اکتشاف نفت (تعیین سنگ‌مخزن، سنگ‌پوشش و سنگ‌منبع) و شناسایی aquiferهای مهم به شمار می‌رود.
زمین‌شناسی نفت و سنگ‌مخزن: مطالعه ریزرخساره‌ها (میکروفاسیس) و ویژگی‌های دیاژنتیک سنگ‌های کربناته و آواری به منظور ارزیابی کیفیت و رفتار سنگ‌مخزن‌های هیدروکربوری.
رسوب‌شناسی و ژئوشیمی اقتصادی: بررسی کانسارهای لایه‌ای و پلacer (رسوبی) مانند ذخایر آهن نواری، فسفریت، منگنز، بوکسیت و پلacerهای طلادار برای اهداف اکتشافی.
دیرینه‌شناسی و زیست‌چینه‌شناسی: استفاده از فسیل‌ها (ماکرو و میکرو) برای تعیین سن نسبی سنگ‌ها (زون‌بندی بیواستراتیگرافی)، بازسازی محیط‌های دیرینه و تعیین انقراض‌ها و رویدادهای مهم زمین‌شناختی.
چینه‌نگاری ایزوتوپی و زمین‌شیمیایی: به‌کارگیری ایزوتوپ‌های پایدار (مانند استرانسیوم، کربن، اکسیژن) و عناصر کمیاب برای تعیین سن مطلق دقیق، تعیین منشأ رسوبات و بازسازی دما و شرایط اقیانوس‌های گذشته.
رسوب‌شناسی و ژئومورفولوژی ساحلی و رودخانه‌ای: مطالعه دینامیک و ریخت‌زایی محیط‌های رسوبی امروزی برای مدیریت سواحل، رودخانه‌ها، پیش‌بینی فرسایش و رسوب‌گذاری و اجرای پروژه‌های عمرانی.
ژئوتکنیک و مهندسی سنگ‌های رسوبی: ارزیابی خصوصیات مهندسی سنگ‌های رسوبی مانند تخلخل، تراوایی، مقاومت و پتانسیل فروریزش برای پروژه‌های سدسازی، تونل‌زنی، پی‌سازی و بهره‌برداری از معادن.
تخمین و مدلسازی ذخیره: استفاده از روش‌های زمین‌آماری و مدلسازی سه‌بعدی برای تخمین حجم و توزیع سنگ‌مخزن‌های هیدروکربوری، لایه‌های زغال‌سنگ یا دیگر ذخایر لایه‌ای.
توسعه روش‌های نوین آنالیز: بکارگیری تکنیک‌هایی مانند آنالیز ایزوتوپی با وضوح بالا، پردازش تصویر دیجیتال، مدلسازی عددی سامانه‌های رسوبی و سنجش از دور برای مطالعات پیشرفته.
توانمندسازی محققان و دانشجویان در انجام مطالعات صحرایی دقیق، برداشت مقاطع چینه‌شناسی، نمونه‌برداری سیستماتیک، و تفسیر داده‌های حفاری و ژئوفیزیکی در چارچوب چینه‌شناسی و رسوب‌شناسی.

این گروه پژوهشی با پیوند ناگسستنی بین مشاهدات صحرایی، تحلیل‌های آزمایشگاهی پیشرفته و مدلسازی‌های رایانه‌ای، به عنوان ستون فقرات مطالعات اکتشافی و محیطی در بسیاری از پروژه‌های ملی و بین‌المللی عمل می‌کند.