پترولوژی و ژئوشیمی گدازه های آتشفشانی شمال خاوری ابهر

مجری طرح: دکتر مرتضی خلعت بری جعفری

سال: 1395 

نتایج مطالعات صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی از سنگ های آتشفشانی ائوسن منطقه آق داغ، شمال خاوری ابهر مورد بحث قرار گرفته است. قسمت اعظم از منطقه مورد مطالعه را سنگ های آتشفشانی و ولکانوکلاستیک با ترکیب بازالتیک آندزیت، آندزیت، تراکی آندزیت، تراکیت-تراکی-داسیت، داسیت و ریولیت-ایگنیمبریت تشکیل می دهند. بر اساس مشاهدات صحرایی، بنظر می رسد که سنگ های آتشفشانی در پنج مرحله و در محیط آبدار تا خشکی فوران یافته اند. همه سری های آتشفشانی توسط توده های نیمه عمیق اسیدی قطع شده اند. سنگ های آتشفشانی با ترکیب حدواسط-اسیدی، شواهد آمیختگی را در خود ثبت نموده اند که شامل لیتوکلاست های بازیک-حدواسط در خمیره اسیدی و فنوکریست های پلاژیوکلاز با بافت الکی، ساختار لانه زنبوری، منطقه بندی نوسانی و حاشیه انحلالی است. سنگ های اسیدی، شواهد ناهمامیزی ماگمایی نیز دارند. در نمودارهای تمایز ماگمایی، گدازه های مورد مطالعه، مقادیر بالا K2O و K2O/Na2O را دارند و ویژگی های کالک آلکالن، کالک آلکالن پتاسیم بالا و شوشونیتی را نشان می دهند. چیدمان آن ها در نمودارهای دوتایی، نشان دهنده تبلور تفریقی پلاژیوکلاز، آمفیبول و کانی های آهن-تیتان دار است. در نمودارهای تکتونوماگمایی، نمونه های بازیک-حدواسط در قلمرو فرورانش ترسیم شده اند و در نمودارهای عنکبوتی، آن ها از الگوهای کمان قاره ای تبعیت می نمایند. سنگ های اسیدی مشابه گرانیتوئیدهای نوع S هستند. نمودارهای عنکبوتی نمونه های اسیدی از الگوهای ریولیت پرآلومینوس و پوسته بالایی تبعیت نموده اند. الگوهای عناصر نادر خاکی و نمودارهای عنکبوتی سنگ های آتشفشانی آق داغ، غنی شدگی از LREE و LILE در مقایسه با HREE و تهی شدگی واضح از HFSE ( شامل Nb، Ti و Ta) را نشان می دهند که از ویژگی مناطق فرورانش است.
    محتمل است که بدنبال برخورد پلیت عربی با صفحه ایران و کوتاه شدگی البرز طی ائوسن و بدنبال آن نازک لایه ای شدن لیتوسفر، گوشته لیتوسفری زیرقاره ای (SCLM) منطقه شروع به ذوب بخشی نمود. مذاب حاصل در پوسته بالایی تجمع یافته و حجره های ماگمایی با عمق کم را ایجاد نمود. ذوب بخشی پوسته بالایی، ایجاد ماگمای اسیدی را نموده است. بنظر می رسد که اختلاط و آمیختگی مذاب بازیک برخاسته از SCLM با مواد پوسته ای نیز، نقش مهمی در ایجاد ماگمای سنگ های آتشفشانی با ترکیب بازیک-حدواسط داشته است.