زمین ساخت جنبا و مدل سازی آنالوگ البرز خاوری و کپه داغ

مجری طرح: دکتر مرتضی طالبیان 

سال: 1395

فلات ایران با قرارگیری بین دو صفحه عربی و اوراسیا، سالانه حدود 22 میلی متر کوتاه شدگی در راستای شمال-جنوب دارد. بلوک ایران مرکزی دارای تغییر شکل اندکی است، بنابراین بیشترین دگرشکلی در زاگرس، البرز و کپه داغ جای می گیرد.  تلفیق داده های زمین شناسی، ژئودتیک و مدل سازی فیزیکی منطقه شمال خاور و خاور ایران می تواند تاریخچه تکامل منطقه را روشن نماید. مدل کلی برای بررسی تاثیر حرکت گسل های راستالغز راست بر در خاور ایران، بر اساس سازوکار گسل های تراستی البرز خاوری-بینالود و کوتاه شدگی این بخش به همراه میزان چرخش بلوک ها مورد بررسی قرار گرفته است. مقادیر جابه جایی بدست آمده از برداشت های زمین شناسی و نرخ لغزش حاصل از شبکه ژئودتیک کشوری بعنوان ورودی های  مدل مورد استفاده قرار گرفته است. در مدل اول، خطوط بلوک های مورد نظر را از روی گسل های فعال با توجه به مقدار جابه جایی کلی گسل های راستالغز و کوتاه-شدگی  بدست آمده از هر گسل تراستی، با توجه به حرکت آنها در طبیعت جابه جا نموده و به حالت قبل از دگرشکلی در مدل برگردانده شده است. در ادامه حرکت فشارشی دستگاه و حرکت راست بری گسل های خاور ایران موجب حرکت چپ بری در ناحیه گسل درونه و بالاآمدگی بینالود می شود. هنگامی که گسل ها تراستی در این ناحیه به وجود آمدند،  بر اثر جابه جایی گسل های راستالغز راست بر عشق آباد و گسل چپ بر خزر بلوک کپه داغ باختری به سمت کاسپین حرکت می نماید. همچنین با توجه به جهت بردارهای حرکتی بدست آمده از مدل می توان میزان چرخش و حرکت بلوک ها را نسبت به هم مشاهده نمود. 
مدل دوم، برای تعیین میزان چرخش بخش شمالی بلوک لوت در اثر حرکت راست بری گسل های راستالغز خاور ایران بیان شد. به سبب صلب و پایدار بودن بلوک افغانستان حرکت به سوی شمال ایران مرکزی ایجاد تنش برشی در خاور ایران می نماید که این تنش موجب حرکت راستالغز راست بر گسل ها در خاور ایران می شود. که این چرخش بر اثر حرکت راستالغزی گسل های ایجاد می گردد. در این مدل بلوک ها را در حالت امروزی و بعد از دگرشکلی قرار دادیم و در اثر کشش، آنها را به حالت قبل از دگرشکلی برگردانده شد.