بايواستراتيگرافی گروه شمشک در ناحيه جاجرم با توجه خاص به آمونيت‌ها

مجری طرح: دکتر محمود رضا مجیدی فرد 

سال: ۱۳۹۰ 

به منظور بررسی چینه نگاری زیستی گروه شمشک در ناحیه جاجرم، (کوههای البرز شرقی در شمال شرق ایران) دو برش به نامهای برش کوه ازوم و برش تپه چفته قاضی شناسایی و مورد مطالعه قرار گرفتند. سنگ های سیلیسی – آواری گروه شمشک به سن تریاس بالایی؟ - باژوسین زیرین، در برش گل بینی 1989 متر ضخامت دارد که به 5 سازند شهمیرزاد (223 متر)، آلاشت (570 متر)، شیرین دشت (365 متر)، فیل زمین (643 متر) و دنسریت (188 متر) تقسیم می شود. در منطقه مورد مطالعه گروه شمشک توسط ناپیوستگی فرسایشی روی سازند الیکا به سن تریاس زیرین- میانی قرار گرفته است. این ناپیوستگی که نتیجه عملکرد رخداد سیمرین پیشین می باشد به صورت یک افق قرمز رنگ (بوکسیت) در فصل مشترک دو سازند دیده می شود و خود توسط ناپیوستگی فرسایشی موازی  که نتیجه عملکرد رخداد سیمرین میانی است به مارن و سنگ آهکهای مارنی سازند دلیچای می رسد. 3/1 ابتدای سازند شمشک در این دو برش غیر دریایی بوده و 3/2 بالای آن کاملاﱠ دریایی است. بخش میانی دارای آمونیتهای خوب حفظ شده و تقریباﱠ متنوع می باشد که مربوط به آشکوبهای توآرسین- آآلنین  می باشد. فونای آمونیتی این منطقه شامل 27 جنس است. فونای آمونیتی منطقه جاجرم همانند سایر مناطق شمال و ایران مرکزی ارتباط نزدیکی با فونای شمال باختر و مرکز اروپا دارد. آمونیتهای این ناحیه متعلق به محدوده زمانی توآرسین میانی تا آالنین و در یک محدوده 250 متری در میانه گروه شمشک قرار دارند. این آمونیتها  در سازند های شیرین دشت و فیل زمین در لایه های سنگ آهک ماسه ای و یا ماسه سنگهای آهکی بیوکلاستیکی تجمع یافته اند. جدا از نوسانات جهانی سطح آب دریا، تغییرات تکتونیکی منطقه ای و ناحیه ای در گسترش و پراکندگی آمونیتهای این منطقه تأثیر گذار بوده است. تعداد زیادی از این فونای آمونیتی (بیش از 95 درصد) متعلق به خانواده های Hildoceratinae و Graphoceratidae می باشد. در منطقه جاجرم خانواده های Phylloceratidae و Lytoceratidae حضور ندارند. توآرسین میانی با فونای فقیر از Hildoceratinae مشخص می شود.  توآرسین بالایی شامل تعداد کمی Hammatoceratinae و بیشتر دارای Grammoceratinae هستند. در بخش پایینی توآرسین بالایی، فون آمونیتی شامل جنسهای .Pseudogrammoceras sp و .Podagrosites sp بوده و بخش بالایی توآرسین بالایی نیز شامل تنوع فراوانی از انواع جنس Pleydellia است. علاوه بر این، نمونه های کمی از Dumortieria  یافت شده است که در فاصله کمی در زیر لایه های دارای Pleydellia قرار گرفته است. آالنین پایینی با فونای فقیر از Lioceratinae و کمی Hammatoceratinae مشخص می شود. بخش بالایی گروه شمشک در این ناحیه کاملاﱠ دریایی است ولی هنوز فسیل آمونیتی در آن یافت نشده است.
 براساس مطالعه آمونیتهای موجود در منطقه 8 بایوزون به ترتیب زیر شناسایی شده است: 

Bifrons Zone, Thouarsense Zone, Pseudoradiosa Zone, Aalensis Zone,
Opalinum  Zone, Murchisonae Zone, Bradfordensis Zone, Concavum Zone 

همچنین از منطقه مورد مطالعه 111 نمونه دوکفه ای جمع آوری شده است که براساس میزان فراوانی به خانواده های Pleuromyidae، Trigoniidae، Pholadomyidae، Cucullaeidae، Ceratomyidae و Pinnidae تعلق دارند.