گذاری تدریجی بر تاریخ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور "به مناسبت شصت و پنجمین سالگرد تاسیس"

۱۴ مرداد ۱۴۰۳ | ۱۰:۲۰ کد : ۲۹۱ اخبار پژوهشکده اخبار تصویری
تعداد بازدید:۲۳۱
گذاری تدریجی بر تاریخ سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور "به مناسبت شصت و پنجمین سالگرد تاسیس"

 

گام‌­های نخستین آغاز به کار سازمان زمین‌­شناسی و اکتشافات معدنی کشور

پیش از آغاز کار سازمان زمین‌شناسی بیشتر بررسی‌های زمین‌شناسی توسط شرکت ملی نفت ایران و دیگر شرکت‌های نفتی صورت می‌گرفت. اما با توجه به نگاه اقتصادی در حدود اکتشاف و استخراج نفت، نیاز به انجام مطالعات سیستماتیک زمین‌شناسی احساس شد و فکر ایجاد سازمان قوت گرفت که با همت و کوشش وزارت صنایع و معادن، قانون تاسیس سازمان در دی ماه 1338 از تصویب مجلس‌­های شورای ملی و سنا گذشت. هر چند که این قانون در سال 1338 به تصویب رسید اما سازمان زمین‌شناسی از سال 1341 آغاز به کار کرد.

در سال 1342 با پیگیری­‌های انجام شده  که منجر به عقد موافقت­نامه همکاری بین دولت ایران و سازمان ملل گردید. سازمان ملل حاضر شد 60 متخصص در رشته­‌های مختلف زمین‌شناسی در اختیار سازمان گذاشته و افزون بر آن، مبلغ 400 هزار دلار جهت تجهیز آزمایشگاه­‌ها بپردازد.

یکی از وظایف اصلی این سازمان جوان در طی برنامه‌ای سه گامه‌، تهیه و انتشار سری نقشه‌های چهار گوشه‌ای زمین‌شناسی به مقیاس 1:250.000 بود (از سال 1339 تا سال 1353).

طی 13 سال همکاری­‌هاى فنى سازمان ملل و سازمان زمین‌­شناسى کشور، 79 نقشه زمین­‌شناسى تهیه شد که از این تعداد، 44 نقشه همراه با شرح نقشه­‌هاى مربوطه منتشر شد. 22 نقشه در زمان پایان پروژه در مراحل چاپ مقدماتى و یا نهایى بود و 13 نقشه در سال 1354 در حال تهیه بودند. این 79 نقشه شامل 22 چهارگوش زمین­‌شناسى به مقیاس 1:250000 (پوششى برابر 330000 کیلومتر مربع برابر 20% ایران)، 47 نقشه به مقیاس 1:100000 و 10 نقشه کوچک مقیاس بود.

فعالیت‌های سازمان بعد از پایان همکاری‌های مشترک فنی با سازمان ملل متحد سرعت و رشد چشمگیری به دنبال داشت.

پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با شروع مطالعات گوناگون در حوزه علوم زمین و شروع فرآیند تولید اطلاعات پایه که در پی شناخت کمی و کیفی پوسته زمین و لایه‌های آن اتفاق افتاد فعالیت‌های این سازمان حاکمیتی دانش محور، به سمت عمق زمین و شروع تولید اطلاعات پایه در حوزه شناسایی و کشف ذخایرمعدنی سوق پیدا کرد.

بر این اساس، وظیفه اصلی سازمان، تولید اطلاعات ملی (اطلاعات پایه زمین‌شناسی، اکتشافی، عمرانی، مخاطرات طبیعی و زیرساختی) است. این وظیفه از دیدگاه داده‌ای و اطلاعاتی در سه حوزه تولید داده، پردازش و فرآوری داده و نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده خلاصه شده است. ساختار این فعالیت‌ها با در نظر گرفتن وظایف بخش‌های فنی مانند زمین‌شناسی و اکتشاف (تولیدکنندگان داده)، ژئومتیکس و آزمایشگاه (پردازش و فرآوری داده) و پایگاه داده علوم زمین (نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده) طراحی و راهبری شده‌ است.

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، با توجه به ماهیت وظایف خود به عنوان یک مجموعه حاکمیتی- تخصصی و بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در آغاز چرخه معدنکاری با در اختیار داشتن مزیت‌های رقابتی مناسب از جمله بهره‌گیری از توان تخصصی و نیروهای ارزشمند متخصص، دسترسی به فناوری‌های روز دنیا، گستردگی مراکز فعالیتی مناسب در سطح کشور و همچنین حضور در مجامع علمی بین‌المللی سعی کرده تا در ارتقای سهم بخش معدن در حوزه علوم زمین و کشف ذخایرمعدنی کشور نقش به سزایی ایفا کند. این سازمان، تولید اطلاعات پایه را در قالب دو برنامه مهم شناسایی مواد معدنی با هدف ایجاد ارزش افزوده و تولید ثروت ملی و همچنین شناسایی و پایش مخاطرات طبیعی با هدف جلوگیری از زیان‌های اقتصادی- اجتماعی و هدر رفت ثروت ملی را دنبال می‌کند. این سازمان بی­‌شک با در اختیار داشتن نیروی متخصص کارآمد و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، در صورت داشتن منابع کافی می‌­تواند نقش کلیدی و مؤثر داشته باشد.

این سازمان طی 65 سال سابقه و تجربه، در قالب اجرای برنامه­‌های پنج ساله توسعه‌­ای تمامی مساحت کشور را تحت پوشش نقشه­‌های زمین­‌شناسی در مقیاس 1:250،000، 1:100،000، نقشه‌های ژئوشیمیایی 1:100،000و ژئوفیزیک هوایی 1:25.000، قرار داده و همچنین صدها پروژه اکتشاف را در قالب طرح اکتشاف سراسری (از جمله فسفات، پتاس، منیزیت، منگنز، خاک‌­های صنعتی، بوکسیت و عناصر نادر خاکی) اکتشاف زون­‌های بیست‌گانه اول، بیست­گانه دوم، پهنه­‌های اکتشافی در فاز شناسایی– پی‌جویی را اجرا کرده که از اطلاعات پایه خوبی برخوردار است.

بدون تردید عدم توجه به نقش این سازمان در تولید اطلاعات پایه برای کشور، خسارات سنگینی در حوزه تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و زیرساخت‌های ارتباطی و شهری کشور به دلیل بروز مخاطرات طبیعی طی سال‌های پیش‌رو در بر خواهد داشت. این مهم، توجه جدی به تولید اطلاعات پایه و نقش آن در معدن و صنایع معدنی در تولید ناخالص ملی (در حدود 7 درصد) و همچنین جبران خسارات ناشی از رخداد مخاطرات طبیعی در کشور (در حدود 6 درصد) را حیاتی می‌­کند.

 از طرفی باید توجه داشت که عملیاتی کردن آن نیز قطعاً نیازمند تحقق و دسترسی به اصلاح جدی ساختارهای مالی و منابع انسانی متناسب با وظایف حاکمیتی از طریق تأمین منابع مالی و راهکارهای گوناگون نظیر اصلاح ساختار بودجه، امکان مشارکت مالی با بخش خصوصی و شرکت‌های دولتی جهت تسریع در تهیه و تولید اطلاعات پایه و مشارکت در فرآیند اکتشاف ذخایر معدنی و تلاش در راستای جذب مشارکت سرمایه‌گذاران است.

طراحی و اجرای طرح تحول زمین­‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور (1400 تاکنون)

در راستای منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی درخصوص لزوم رسیدن به اقتصادی مستقل، بهره‌گیری مناسب از منابع طبیعی و انسانی کشور و توزیع عادلانه آن و همچنین تاکید ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران و وزیر محترم صنعت، معدن و تجارت در ضرورت ایجاد تحول بنیادین در بخش علوم زمین و معدن کشور به عنوان یکی از مولفه‌های مهم اقتصادی، اشتغالزایی و توسعه‌­ای جمهوری اسلامی ایران در سال­‌های پیش رو، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در قالب توافقنامه و برنامه‌ای مشارکتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) و معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به تعریف برنامه‌ای تحولی در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر جدید معدنی کشور کرد که پس از ماه‌­ها بررسی و تحلیل فنی در کمیته راهبردی مشترک معدنی کشور با حضور مدیران و متخصصان این بخش، استان خراسان جنوبی به عنوان اولین هدف اجرای این برنامه در سال 1400 معرفی و برنامه ریزی اجرای پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی برای آن طراحی و اجرا شد.

با اجرای موفقیت آمیز این طرح در استان حراسان جنوبی، برنامه‌ریزی جهت اجرای هدفمند و منظم طرح از ابتدای سال 1401 بصورت رسمی آغاز شد که طی آن استان‌های هدف که شامل 420 سلول اطلاعاتی در مقیاس یک پنجاه هزارم بود انتخاب شد.

این برنامه با اهداف ذیل طراحی و موفق به کسب دستاوردهایی در این خصوص شده است.

اهداف کلان:

  • توسعه مناطق کم‌برخوردار و در راستای رونق بخش معدن

  • تولید اشتغال مولد با نگرش ویژه بر نیروی انسانی بومی

  • آمایش سرزمین در قالب کشف ذخایرجدید معدنی

  • افزایش بازدهی و کاهش موثر زمان تبدیل کانسار به معدن

  • تربیت نیروی انسانی متخصص بخش معدن (زمین‌شناسی و اکتشاف) در مناطق هدف پروژه تحول

ایجاد تحرک در بخش خصوصی (جامعه مهندسان مشاور) در حوزه زمین‌شناسی، اکتشاف و آزمایشگاه‌های علوم

 

زمین از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها

 

 

 

 

 

اهم دستاوردهای کلان طی اجرای طرح تحول زمین‌­شناسی و اکتشافات معدنی

زمین‌شناسی و اکتشاف

  • سرعت بخشی به روند تولید اطلاعات پایه زمین­‌شناسی و اکتشافی کشور از بازه زمانی 36 ماه به 12 ماه

  • کاهش ریسک سرمایه‌­گذاری بخش خصوصی در حوزه معدن، عمران و زیرساخت کشور از طریق تولید و انتشار داده‌­های جدید زمین­‌شناسی و اکتشافی

  • حرکت در جهت افزایش شناخت توان سرزمینی و بهره‌گیری مطلوب از منابع معدنی (گام دوم انقلاب اسلامی)

ژئوفیزیک هوایی

  • اکتشاف ذخایر پنهان و عمیق معدنی در مناطق اولویت‌دار

  • فاز اول: تولید اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی

    در این فاز مقرر است تا سه لایه زمین‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی و اکتشافات ژئوشیمیایی در مقیاس یک پنجاه هزارم تهیه شود که با احتساب تهیه این سه لایه تعداد 1260 پروژه زمین‌شناسی و اکتشافی طی پنجسال و با پشتیبانی و تامین منابع هدفمند و مناسب اجرا خواهد شد که موجب تحولی چشمگیر در حوزه تولید اطلاعات پایه کشور و کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری در حوزه عمران، معدن و زیرساخت­‌های کشور خواهد شد.

    دستاوردهای کمی پروژه تحول استان خراسان جنوبی- مهرماه 1400 تا مهر ماه 1401

     

    برخی عناوین دستاوردهای استان خراسان جنوبی:

    ردیف

    عنوان محدوده

    نام برگه 1:50000 و تعداد محدوده در هر برگه

    1

    17 محدوده طلا

    بیرجند1,3-بیرجند2,1-بیرجند3,1-بیرجند4,4-جنوب سه چنگی1,1-خوسف1,1-خوسف2,1-سرچاه شور1,2-سرچاه شور4,1-سه چنگی2,1-مختاران1,1

    2

    60 محدوده مس

    بیرجند1,10-بیرجند2,4-بیرجند3,3-بیرجند4,8-جنوب سه چنگی1,2-خوسف1,2-خوسف2,6-خوسف3,5-سربیشه1,1-سربیشه2,1-سربیشه3,1-سرچاه شور1,2-سرچاه شور4,1-سه چنگی2,2-سهل آباد4,3-گزیک4,1-مختاران1,5-مختاران4,3

    3

    25 محدوده نیکل

    بیرجند4,3-خوسف1,4-خوسف2,2-خوسف3,1-روم3,4-سربیشه1,4-سربیشه2,3-سربیشه3,1-گزیک4,2-مختاران1,1

    4

    9 محدوده منیزیت

    بیرجند1,1-بیرجند2,1-خوسف1,1-سهل آباد4,5-مختاران1,1

    5

    6 محدوده سرب وروی

    جنوب سه چنگی1,3-خوسف3,2-سهل آباد4,1

    * شناسایی بیش از 570 ناهنجاری ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه‌­ای برای عناصر طلا، مس، نقره، سرب،نیکل، آهن، روی و .....

    * شناسایی 6 محدوده مستعد برای اکتشاف گوهر سنگ­‌ها

    * تهیه 60 برگ نقشه­‌های زمین‌­شناسی، ژئوشیمیایی و زمین‌­شناسی اقتصادی با مقیاس 1:50000 برای اولین بار در کشور

    * کاهش زمان تولید اطلاعات پایه زمین­‌شناسی و معدنی از سه سال به حدود یکسال

    * بررسی آنومالی حاصل از ژئوفیزیک هوایی در منطقه اسفدن خراسان جنوبی به وسعت 24 کیلومترمربع با استفاده از روش اکتشافات ژئوفیزیک زمینی جهت اکتشاف آهن

     

    اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان کردستان (خرداد 1401 )

  • 25 برگ نقشه – گزارش (3 عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین‌­شناسی، ژئوشیمی و اقتصادی) مجموعا 75 برگ نقشه- گزارش که در اردیبهشت ماه 1403 پایان یافت

  • سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه‌­ها به میزان 46.875 کیلومتر مربع در استان (هر پروژه 625 کیلومتر مربع)

  • اجرای عملیات ژئوفیزیک هوایی به میزان 22.000کیلومتر خطی از خرداد ماه 1401 در پی عملیاتی‌سازی بالگرد سازمان زمین­‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور بعد از حدود 5 سال

  • با توجه به تکمیل و به­‌روزآوری مطالعات در بازه­‌های زمانی مختلف به سبب ارتقای سخت‌افزار، دانش فنی و دقیق­تر شدن مقیاس مطالعات فعالیت­‌های اکتشافی  و به دلیل ضعف­‌های تکنولوژی و کاستی­‌های دانش تخصصی و مهارتی، بازنگری در تولیدات تخصصی قبلی امری اجتناب­‌ناپذیر است.

    اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان آذربایجان غربی (شهریور 1401)

  • 12 برگ نقشه – گزارش (3 عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و زمین­‌شناسی اقتصادی) مجموعا36 برگ نقشه- گزارش

  • سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه­‌ها به میزان 22.500 کیلومتر مربع در استان (هر پروژه 625 کیلومتر مربع)

  • متوسط پیشرفت فیزیکی طرح: 87 درصد

  •  

    اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان قم- مرکزی- البرز و اصفهان (آذر 1401)

  • 28 برگ نقشه – گزارش (3 عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و زمین‌­شناسی اقتصادی) مجموعا  84 برگ نقشه- گزارش

  • سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه‌­ها به میزان 52.500 کیلومتر مربع در استان (هر پروژه 625 کیلومتر مربع)

  • متوسط پیشرفت فیزیکی طرح: 69 درصد

  • اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان یزد (آبان 1402)

  • 13 برگ نقشه – گزارش در قالب مجموعا 39 عنوان پروژه  (13 عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و زمین‌­شناسی اقتصادی)

  • سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه­‌ها به میزان 24.375 کیلومتر مربع در استان (هر پروژه 625 کیلومتر مربع)

  • متوسط پیشرفت فیزیکی طرح : 52 درصد

  • افزایش بازدهی اکتشاف ذخایر معدنی با تولید داده­‌های ژئوفیزیک هوایی

 

 

کلیدواژه‌ها: پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور شصت و پنجمین سالگرد تاسیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور علوم زمین دکتر راضیه لک دکتر شهیدی ژئومتیکس


( ۱ )

نظر شما :