دماگاه نگاري (U-Th)/He كوه هاي البرز، شواهدي براي كرنش ترافشارشي در پهنه برخورد عربستان-اوراسيا
مجری طرح: دکتر محمد رضا قاسمی
ساال: 1395
رشته کوه البرز در شمال فلات ایران دربردارنده اطلاعات با ارزشی در زمینه فرگشت زمانی و مکانی و ویژگیهای پهنه برخورد قارهای عربستان-اوراسیا است. بخش جنوب مرکزی این رشته کوه دارای یک دوپشته ترافشارشی است که بخشی از کوتاه شدگی مایل بین ایران مرکزی و حوضه کاسپین جنوبی را جبران میکند. این دوپشته از کژهای پیشانی با راستای شمال باختری تشکیل شده اند که از دیدگاه جنبش شناختی با کژهای کناری تا کج راستگام خاوری-باختری به جا مانده از رویدادهای کهنتر در پیوند هستند. داده های نوین به دست آمده از تعیین سن به روش (U-Th)/He بر روی کانی آپاتیت، چهارچوب بسیار خوبی را برای آشکار ساختن فرگشت زمینساخت برخوردی در این گستره از ایران فراهم میسازد. داده های این پژوهش دو تپ سردشدگی تند در پیوند با راندگی به سوی جنوب باختر بر روی کژهای پیشانی در حدود 18 تا 14 و 5/9 تا 5/7 میلیون سال پیش نشان میدهند. راندگی یادشده سبب شده است پهنه نگهداری بخشی زیرکن سنگواره دچار تکرار زمین ساختی گردد و نوعی الگوی سردشدگی با هندسه نیمه U شکل پدید آید. سن های سردشدگی یکنواخت در حدود 7-6 میلیون سال در طول جنوبیترین کژ کج با راستای خاوری-باختری و در عرض کژهای پیشانی با راستای شمال باختری مرتبط با آن نشان میدهد که این کژ به صورت یک راندگی اصلی ادامهدار با شیب به سوی شمال دوباره فعال شده است. ما این تغییر بنیادی در جنبش شناسی گسلش و الگوی دگرریختی را به تغییری در جهت کوتاه شدگی از شمال خاور به شمال-شمال خاور نسبت میدهیم. این کاهش کجی راندگی ممکن است نشان دهنده پایان یافتن گسلش راستالغز (و به احتمال راندگی) در عرض فلات ایران باشد، که ممکن است با افزایش ارتفاع فلات ایران چکانده شده باشد. افزون بر آن پیشنهاد می شود که راندگی به سوی جنوب به سن 7-6 میلیون سال، پیش از حرکت حوضه کاسپین جنوبی به سوی باختر آغاز شده است.