مطالعه توان لرزه زایی گسله های فعال پیرامون بلوک لوت

مجری طرح: دکتر مرتضی طالبیان 

سال: 1395

اندازه گیری دگرشکلی های جوان پوسته زمین با بررسی نرخ لغزش و ساختارهای فعال در بازه زمانی کواترنری تا عهد حاضر انجام میگیرد. دگرشکلی فعال در ایران ناشی از همگرایی ورقه عربی و اوراسیا است که عمده این دگرریختی و کوتاه شدگی در زاگرس، البرز و کپه داغ و شرق ایران تجمع پیدا کرده است. نتیجه این دگرریختی علاوه بر ایجاد چین خوردگی های فعال بصورت بدون لرزه، زمین لرزه های مخربی هستند که تاکنون ایران  تعداد زیادی را تجربه کرده است. اگرچه زمین لرزه های مخربی به سبب این گسل های فعال اتفاق افتاده اما اغلب داده های کافی و باکیفیت مناسبی از این رویدادها وجود ندارد.  بررسی ها جامع تکتونیک جنبای منطقه می تواند به شناخت سرچشمه های این زمین لرزه ها کمک شایانی نمایند. مشاهده دگرریختی فعال قاره ای نه تنها امکان و فرصت برآورد خطر لرزه ای را فراهم می سازد بلکه این امکان را می دهد که چگونگی پاسخ قاره ها را به تنش تکتونیکی دریابیم و همچنین این را فراهم می سازد که به بررسی سبک گسلش های شکننده در پوسته بالایی بپردازیم . 
بلوک ایران مرکزی بصورت نسبی با نرخ حدود 13 میلی متر در سال بسمت شمال حرکت مینماید. عمده این حرکت بر روی چندین گسل راستگرد اطراف دشت لوت توزیع شده است، این درحالی است که چندین گسل فعال درون این پهنه ساختاری نیز قرار گرفته اند. از دیدگاه ساختاری ایران‌مرکزی یکی از پهنه¬های تشکیل دهنده فلات ایران می‌باشد. خردقاره ایران‌مرکزی با زمین¬درزهای افیولیتی سیستان، نائین، بافت، گسله درونه و افیولیت‌های کاشمر ـ سبزوار احاطه شده و توسط گسله‌های امتدادلغز راست¬گرد طویل قابل تقسیم به بلوک لوت، فرازمین شتری، فرونشست طبس، فرازمین کلمرد، بلوک پشت بادام، فروافتادگی بیاضیه ـ بردسیر و بلوک یزد است. ایران‌مرکزی و خاوری از خردقاره های متعددی تشکیل شده¬اند، که در گذشته به وسیله حوضه¬های اقیانوسی کوچک  از هم جدا شده بودند درحالیکه این حوضه¬ها در پالئوژن شروع به بسته¬شدن کردند. شواهدی مبنی بر شروع دگرشکلی وسیع از حدود 5 میلیون سال پیش وجود دارد که می توان از این شواهد به فعالیت گسل های امتدادلغز ایران مرکزی اشاره داشت. 16-13 میلی¬متر در سال برش راستگرد، بین ایران‌مرکزی و افغانستان بر روی گسله-های راستالغز راستگرد شمالی ـ جنوبی نهبندان در خاور و نایبند و گوگ در باختر دشت لوت تمرکز می¬یابد؛ ولی در بالاتر از عرض جغرافیایی ˚34 شمالی، این برش راست¬بر، روی گسله¬های چپ‌بر درونه و دشت بیاض تمرکز یافته است. این وضعیت به واسطة چرخش ساعت¬گرد در جهت بیشینة کوتاه‌شدگی شمال خرد قاره ایران‌مرکزی روی داده است.
در این مطالعه سعی برآن شده است به شناسایی و بررسی گسل های فعال با استفاده از مطالعات صحرایی، داده های زمین لرزه تاریخی و دستگاهی و داده های سنجش از دور و ژئودتیک انجام شود و در ادامه به تفسیر ارتباط این گسل ها در تکامل این پهنه ساختاری فعال پرداخته شده است. از آنجایی که زمین لرزه ها پدیده های مرتبط با ساختار و تکامل یک ناحیه هستند لذا مطالعه و بررسی زمین لرزه های قدیمی براساس زمین شناسی و تکتونیک آن اگر چه امکان پیش بینی زمین لرزه را نمی دهد ولی به خوبی نواحی مستعد زمین لرزه های آینده را به نمایش می گذارد.