زمین شناسی و تحلیل ساختاری در شبه جزیره بوشهر

مجری طرح: دکتر حمید نظری 

همکاران: دکتر علیرضا شهیدی _ مهندس محمدعلی شکری 

سال: 1398 

پژوهش پیش روی در گستره ی فارس و در پهنه ی ساختاری زاگرس چین و گسل خورده با هدف تحلیل ساختاری، بررسی و همسان سازی و بروز رسانی گسله ها با توجه به ارتباط ساختاری آنها نسبت به چین خوردگی و تاقدیس های منطقه به انجام رسیده است. در این مطالعات که بر پایه داده های از پیش موجود استوار می باشد سعی بر استفاده گسترده از تمامی داده های منتشر شده چون نقشه های زمین شناسی در مقیاس های 1:250000 و 1:100000 ، داده های رقومی ارتفاعی SRTM با دقت مکانی 90 و 30 متر، تصاویر ماهواره ای Landsat , SPOT با دقت 15 متر و همین طور داده های رقومی توپوگرافی 1:25000 بوده است.
بهره گیری از نرم افزارهای تخصصی چون Envi , Mrsid , Global Mapper , ER Mapper , Arc GIS امکان مشاهده و نمایش بهتر داده ها را با توجه به نیاز پروژه فراهم آورد.
دقت تصاویر استفاده شده امکان مشاهده خطواره های منطبق بر ساختارهای گسله را فراهم می آورد. جابجایی های افقی و عمودی در راستا و در دو سوی گسله از جمله ضرایب ریختاری است که به همراه عناصر دیگری چون شیب توپوگرافی، شیب صفحه گسله و ... برآورد هندسه و سازوکار گسله را امکان پذیر می نماید .
در سال 1973 اشتوکلین و نبوی اولین نقشه تکونیکی ایران را بر اساس اطلاعات شرکت ملی نفت ایران و سازمان زمین شناسی کشور منتشر کردند. این مولفین ایران را بر اساس خصوصیات زمین شناختی مشخص به 10 زون ساختاری تقسیم نمودند. این تقسیمات ساختاری به عنوان یک منبع در سه دهه گذشته توسط زمین شناسان ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال مشاهدات و یافته های جدید بیانگر نیاز به بازنگری در این زون های ساختاری است. پس از زون های ساختاری ارائه شده توسط اشتوکلین ونبوی، تقسیمات ساختاری دیگری بویژه در زون ساختاری ایران مرکزی ارائه گردیده است. البته تمامی این مدل ها بر اساس مدل اولیه ارائه شده توسط اشتوکلین تهیه شده اند. در سالیان اخیر، تفاسیر جدید و مدل های جدیدی در زمینه جایگاه زمین شناسی ایران ارائه شده است (نبوی، 1976، افتخارنژاد، 1981، نوگل سادات، 1993،  علوی،1994و آقانباتی، 2006). آنچه در ادامه می آید، خلاصه ای ترکیبی از داده های موجود از زون زاگرس است:
کمربند کوهستانی زاگرس در جنوب باختر ایران واقع گردیده است. امتداد این کمربند کوهستانی روندی شمال باختر – جنوب خاوری داشته و طول آن حدودا 1700 کیلومتر است. زاگرس از بخش خاوری ترکیه  و عراق شروع شده و تا عمان و کوه های مکران در جنوب ایران ادامه پیدا کرده و یکی از بخش های اصلی کمربند کوهزاد آلپ – هیمالیا است. عرض زاگرس بین 250  تا 350 کیلومتر بوده، این کمربند کوهستانی یکی از بزرگ ترین سیستم های چین خورده و رانده شده در جهان بوده و یکی از مهمترین ایالت های نفتی در خاورمیانه محسوب می گردد. در مقایسه با کوه های آلپ و هیمالیا، سلسله جبال زاگرس از ارتفاع کم تری برخوردار است. در زاگرس ارتفاع متوسط 1200 متر بوده همچنین چندین قله 3500 متری در بخش های مختلف آن وجود دارد. این کمربند کوهستانی در بخش جنوب باختری ایران جداکننده زمین های کم ارتفاع خلیج فارس –  میانرودان در بلوک عربی از بلوک مرتفع ایران در بخش شمال خاوری است.
این کمربند کوهستانی نتیجه برخورد میان بلوک های قاره ای عربی و ایران در زمان سنوزوئیک بوده که بدنبال آن تغیرشکل مهمی در نهشته های حاشیه غیر فعال بلوک عربی شکل گرفته است. سن زمین شناسی جوان کمربند برخوردی زاگرس در نواحی خشک و کم پوشش گیاهی بصورت استثنائی موجب حفظ مناسب و آشکار شدن ساختمان چین و گسل گشته و عامل مناسبی در آنالیز هندسی و کینماتیک  داده های زون برخوردی می شود. همچنین کمربند کوهستانی زاگرس در جهان به عنوان یکی از مناطق مهم در جزبندی تغییرات شکل محسوب می گردد. بنابراین، این کمربند کوهستانی به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعات مراحل قدیمی از تغییر شکل و تغییرات رژیم های کینماتیک در طول مراحل برخورد در حاشیه های غیرفعال قاره‌ای عنوان می گردد.