گسلههای بنیادی پهنه ساختاری آذربایجان
گسله آستارا- تالش Astara- Talesh Fault
در سوي باختر دشت گيلان و مرز بين کوه و دشت کشيده مي شود که با تغيير روند، راستاي آن از خاوري- باختری به شمالي- جنوبی تبديل ميشود. درازاي اين گسله از انتهاي خاوري آن در باختر تالاب انزلی (شمال ضیابر) تا مرز ايران و آذربايجان نزدیک به 120 کيلومتر است اما به سوي شمال، اين گسل تا کيلومترها با راستاي شمال- شمال باختري ادامه دارد و درازاي کل آن به تا حدود 400 کيلومتر برآورد شده است (شکل 4-50).
در نزديكي هاي جنوب شهر آستارا اين سامانه گسلي به دو شاخه گسل آستارا با راستاي شمالي جنوبي به همراه ساز و كار چيره راستبر و گسل تالش با راستاي شمال،شمال باختري و سازو كار چيره فشاري راستبر تبديل مي گردد. گسله تالش در پايانه شمالي خود به گسل ارس پيوند مي خورد. شيب اين گسل با توجه به فيزيوگرافي عمومي ناحيه و سازوکار کانوني زمين لرزهها Berberian (1983) به سوي باختر و به زير بلندی های البرز است (شکل 4-50). اين گسل با زمين لرزههايي در ژرفاي بــــين 15-21 کيلومـــتر همراه بوده است(Jackson et al. 2002 ) که ساز و کار کانـوني آنها نشانگر شيــب بسيار کمي به سوي باختر مي باشد. خطواره مغناطيسيF-270 ، (Yousefi and Friedberg,1978 ) با محل گسل آستارا مطابقت دارد.
زمين لرزههاي سالهاي 1709 و 1713 ميلادي رشت احتمالا با عملکرد بخش جنوبي گسل آستارا پيوند داشته است (جدول2-4).
پژوهش های ریخت زمین ساختی و مشاهدات زیرسطحی در گستره سامانه گسلی آستارا نشان از گسترش گسله آستارا به سوی خاور و بزیر نهشته های کاسپین باختری دارد، این نهشته های جوان در دریا و در کرانه باختری کاسپین در اثر جنبش جوان گسله آستارا دچار دگرشکلی و گاه برش سطحی ناشی از رخداد زمین لرزه هایی چند در گذشته ای نچندان دور فعالیت نوزمین ساختی گسله آستارا دارد. این گسله در بخش شمال بیشتر در قالب گسله ای با سازو کار برشی و در بخش جنوبی بیشتر گسله ای فشاری با مولفه برشی راستگرد رخ می نماید. سازوکار چیره راستالغزی راستگرد از سوی شمال به جنوب در امتداد گسله آستارا به مولفه فشاری تبدیل میگردد.
از نگاه هندسی سامانه گسلی آستارا به دو گسله اصلی راندگی آستارا ATF و گسله راستالغز آستارا ASF به عنوان گسله ای جنبا به نقشه در آمده است. بیشینه جابجایی افقی و قائم اندازه گیری شده بر روی گسله آستارا به ترتیب برابر 1500متر و 130 متر و کمینه جابجایی به ترتیب 90 و 10 متر برآورد شده است که بر این پایه میانه زاویه ریک برآورد شده برای سامانه گسلی آستارا بین 1- 12 درجه بسوی جنوب باختری است. برآورد دقیق نرخ لغزش سامانه گسلی آستارا با توجه به نبود داده های سن مطلق و یا مطالعات پارینه لرزه شناسی ناممکن می باشد ولی با توجه به مقادیر تنش و سوی بردار آن در پیرامون کاسپین جنوبی و البرز مرکزی- باختری، می توان چنین انگاشت که نرخ لغزش گسله آستارا بیش از 1.5 میلیمتر/ سال نمی تواند باشد
شکل 4-50- نقشه ریختزمینساخت سامانه گسلی آستارا